Parijs in 10 bouwwerken (2012 - 2023)

Afstand: 12 km  /  Duur: een dag 

Deze 10 projecten zijn willekeurig gekozen. Van prestigeproject tot sociale woningbouw. 

Route

1 > Bibliothèque Nationale de France
2 > Institut du monde Arabe
3 > Musée du Quai Branly
4 > Appartementen 
5 > Woningen 
6 > Villa’s La Roche en Jeanneret 
7 > Sociale huisvesting
8 > Collège Néerlandais
9 > Pavillion Suisse
10 > Maison du Brésil

1 > Bibliothèque Nationale de France

1995, Dominique Perrault,

2006, Quai François Mauriac, Tolbiac  13de arrondissement

Metro: Bibliothèque François Mitterrand

De Rive Gauche in Parijs is volop in beweging. Het kloppende hart van deze dynamische wijk zijn de vier glazen torens van de nationale bibliotheek, ontworpen door architect Dominique Perrault. Perrault was 36 jaar toen hij in 1989 de prijsvraag voor de ‘Très Grande Bibliothèque’ won. Vanaf het begin werd zijn voorstel echter bekritiseerd vanwege het idee om miljoenen, vaak kostbare en onvervangbare boeken, in glazen torens op te slaan. De vier L-vormige torens, die 79 meter hoog zijn, bevinden zich op de hoeken van een enorme sokkel en symboliseren opengeslagen boeken. Ondanks de kritiek van deskundigen gaf de krachtige beeldspraak van de architect de doorslag. Tweederde van de 12 miljoen boeken (400 kilometer) worden nu bewaard in deze sokkel van het gebouw. De rest is opgeslagen op de bovenste verdiepingen van de 79 meter hoge torens in stalen kooien, waar klimaatregelingen de temperaturen en vochtigheid op peil houden. Uiteindelijk zijn de problemen overwonnen en lijkt het geheel nu goed te functioneren. Sinds 2006 ligt er ook een nieuwe voetgangersbrug over de Seine; de Passerelle Simone-de-Beauvoir. 

Eind jaren tachtig waren we op bezoek bij Dominique Perrault. Zijn kantoor bleek een oude wasserij midden in de Parijse binnenstad. Tussen de wasmachines en droogtrommels stonden er enorme maquettes. Hier moet dus ook de maquette van de Bibliothèque hebben gestaan. Wij werden hartelijk ontvangen en zijn daarna in de buurt gaan eten. 

2 > Institut du monde Arabe

1987, Jean Nouvel, Pierre Soria, Gilbert Lézenès en Architecture Studio
5de arrondissement, Quai St Bernard 11, Rue des Fossés 1
Métro: M° Jussieu, ligne 7, 10  

Het eerste echte topgebouw van Nouvel in Parijs is vooral bekend geworden om zijn zuidelijke glasgevel met een zonwering van diafragma’s. De enorme glaspartij is opgedeeld in 240 vierkanten, die veel weg hebben van opengewerkte houten luiken, zoals die voorkomen in de traditionele Arabische bouwstijl. Die luiken laten vrouwen toe om naar buiten te kijken zonder zelf gezien te worden: een moderne gezichtssluier.

Het Institut du Monde Arabe, een centrum voor Arabische cultuur, hoort thuis in het rijtje ambitieuze projecten van François Mitterrand, president van de Franse Republiek van 1981 tot 1995. François Mitterrand was niet alleen een prominente socialist, maar hij geloofde ook sterk in de kracht van kunst en cultuur. In die periode kwamen er grote architectonische werken (Grands Travaux) tot stand, bedoeld om de stad weer terug te brengen naar de top van kunst en moderniteit.

Het rijtje van Mitterrand omvat de Louvre-piramide van I.M. Pei (1917-2019), het Musée d'Orsay van de Italiaanse architecte Gae Aulenti (1927-2012), het Parc de la Villette, deels ontworpen door architect Bernard Tschumi (80), het Institut du Monde Arabe van Jean Nouvel (78), de Opéra Bastille van de Canadees Carlos Ott (76), het Grande Arche de La Défense van Johan Otto von Spreckelsen (1929-1987), en het gigantische Ministerie van Economie en Financiën in de wijk Bercy van de architecten Paul Chemetov (pas overleden, 95) en Borja Huidobro (86). En natuurlijk La Bibliothèque nationale de France, ontworpen door Dominique Perrault (70). De erfenissen van Mitterrand lijken nu te zijn uitgevoerd door een stelletje bejaarden of door enkele overleden architecten. Maar toch, het was een geweldige periode in een tijd die Frankrijk weer voorop liet lopen in iets waar ze patent op lijken te hebben: een fris soort modernité met flair. 

3 > Musée du Quai Branly

2006, Jean Nouvel,

Quai Branly  7de -15de Arrondisement
Metro: Alma-Marceau

Een museum voor de kunst en cultuur van Afrika, Azië, Oceanië en Amerika moet men niet op een westerse manier bouwen, moet architect Jean Nouvel hebben gedacht. Aan de Quai Branly, in de schaduw van de Eiffeltoren, verrees een bouwwerk met ‘vegetatiegevels’ waarop duizenden exotische plantensoorten groeien. Het museum zelf is een wirwar van op en naast elkaar gestapelde volumes en gevelmaterialen. Het ligt verscholen achter een golvend glazen straatscherm en staat op hoge palen. De constructie op palen geeft ruimte aan een grote tuin met begroeiing, geïnspireerd op het regenwoud en de savanne. 

4 > Appartementen

1999, Frédéric Borel
20de Arrondisement, hoek Rue Pelleport 131 en Rue des Pavillons
Metro: Télégraphe

Een appartementengebouw op een knooppunt van vijf smalle straten. Architect Frédéric Borel reageert met asymmetrische vlakken en kleuren als een opengaande bloem op de standaard bouwsels in de buurt. De gevels zijn totaal verschillend: aan de Rue Pelleport domineert een groot glad wit vlak, terwijl aan de Rue des Pavillons chaos en dynamiek heersen. Alle appartementen hebben een unieke indeling, met vooral vanaf de hogere terrassen een schitterend uitzicht op Parijs.

's-Hertogenbosch heeft ook kennisgemaakt met deze Parijse architect. In 2003 werden drie buitenlandse stedenbouwkundigen gevraagd een ontwerp te maken voor het GZG-terrein: Borel uit Parijs, MBM Arquitectes uit Barcelona en bOb van Reeth uit Antwerpen. MBM won de competitie. Borel toonde zijn geniale kwaliteiten, maar de maat en schaal van zijn plan pasten beter bij de Parijse kantorenwijk La Défense dan bij de fijnmazige historische binnenstad van 's-Hertogenbosch.

5 > Woningen

1927, Robert Mallet-Stevens
Rue Mallet-Stevens 16de Arrondisement 
Metro: Jasmin 

6 > Villa’s La Roche en Jeanneret, nu Fondation Le Corbusier

1924, Charles-Edouard en Pierre Jeanneret
Square du Docteur Blanche 8-10  16de Arrondisement,
Metro: Jasmin, Ramelagh

In afwachting van het moment dat hij 'grote opdrachten' kreeg bouwde Le Corbusier voor zijn ‘vermogende’ kennissenkring. De grootste van de twee woningen ontwierp hij voor een vriend, de Zwitserse bankier en kunstverzamelaar Raoul La Roche. De kleinere gezinswoning was voor Le Corbusiers oudste broer, de componist Albert Jeanneret. Hoewel de twee woningen van buitenaf één perfect geïntegreerd geheel vormen, verschillen ze binnen sterk van elkaar. De gezinswoning is eenvoudig en ondanks de bandramen en het platte dak vrij traditioneel. In de woning van La Roche kreeg hij meer ruimte, La Roche gaf hem carte blanche. Le Corbusier past hier al enkele onderdelen   toe van zijn (beroemde) vijfpuntenprogramma;

1. Les pilotis; het gebouw los van de grond. (pilotis, slanke kolommen)
2. Le toit-jardin; het platte dak van de woning wordt als buitenruimte ingericht. (daktuin)
3. Le plan libre; vrije indeling dankzij een dragend skelet.
4. La façade libre; vrije indeling van de gevels. 
5. La fenêtre en longeur; het kunnen toepassen van een horizontaal bandraam.

De dwarsgeplaatste vleugel van het gebouw (het tentoonstellingspaviljoen) staat op pilotis. Daarnaast is de Villa La Roche ook een duidelijke toepassing van de 'promenade architecturale'; een wandeling door het huis die dankzij de vides, hellingen en bandramen heel gevarieerde perspectieven biedt. Het interieur is een mooie illustratie van het kleurgebruik van Le Corbusier. De buitengevels zijn volledig wit, maar binnen kiest hij kleuren in functie van de lichtinval: blauw voor de muren die schaduw krijgen, rood voor muren in de volle zon.

Bezoektijden: woensdag t / m zaterdag van 11:00 tot 17:30 uur

7 > Sociale huisvesting

2000, Herzog & de Meuron
Rue des Suisses 19, Rue  14de Arrondisement,
Metro: Plaisance

De Zwitserse toparchitecten Herzog & de Meuron vergeleken hun werk uit 1999/2000 aan de Rue des Suisses en de Rue Jonquoy met de films van Hitchcock. De zwarte gevels zouden niet misstaan in een thriller als Rear Window. Kenners prijzen de originaliteit, esthetiek en detaillering. Het fijn geperforeerde metalen hekwerk is onderverdeeld in zeven horizontale stroken, overeenkomend met de zeven bouwlagen van de aanpalende typische Parijse appartementsgebouwen. Achter de openschuivende accordeonluiken gaan smalle balkonnetjes schuil.

Niet alle bewoners zijn blij met de belangstelling voor hun gebouw; 'ce n’est pas un zoo ici, sortez vite.'

8 > Collège Néerlandais 

1938, Willem-Marinus Dudok
Boulevard Jourdan 63  14de Arrondisement,
Metro: Cité Universitaire

Een van de weinige werken die Willem Marinus Dudok in het buitenland bouwde, is het Collège Néerlandais, een studentenhuis op de Cité Universitaire de Paris. Het moderne bouwwerk van gewapend beton wijst richting de Stijl-beweging en gooit alle decoratieve rompslomp overboord. Het plan is functioneel en georganiseerd rond een centrale binnenplaats. De intieme binnenruimte contrasteert met de strenge, monumentale gevel. De typisch modernistische doorlopende ramen zijn opgedeeld in kleine, Hollandse venstertjes. Het Collège Néerlandais, geopend door Prinses Juliana in 1938, werd lang verwaarloosd maar is na restauratie weer in perfecte staat.

9 > Pavillion Suisse

1932, Le Corbusier en Pierre Jeanneret
Boulevard Jourdan 7  14de Arrondisement, 
Metro: Cité Universitaire

Het Pavillion Suisse is het eerste collectieve woongebouw van Le Corbusier. Daarvoor had hij alleen privéwoningen gebouwd. Het wordt beschouwd als de eerste etappe van jaren durend onderzoek dat uiteindelijk zal leiden tot het model van de Cité Radieuse in Marseille. Een universele collectieve ‘woonmachine’. 

Het huisje-boompje–beestje wonen is overal in Nederland ingeburgerd als medicijn tegen het wonen in een onpersoonlijke woonblokken aan de buitenkant van de stad. Ieder individu heeft recht op met een eigen huis, een plek onder de zon en een tuin op het zuiden, zeg maar een gemiddelde Vinex locatie. Hoe anders is de oplossing van dit vraagstuk voor Le Corbusier. Zijn Unité d’habitation is een recept voor collectief wonen waarbij de voorzieningen van de stad zijn opgenomen in het woonblok zelf. Een stad op zichzelf dus. De ‘officiële’ opening van de Unité d’habitation in Marseille vond meer dan 70 jaar geleden plaats, op een zomeravond in 1953. De beroemde Walter Gropius gaf een toespraak; ‘ Wenn es einen Architekten gibt, dem dieses Gebäude nicht gefällt, sollte er besser dafür sorgen dass er wegkommt, eraus!

10 > Maison du Brésil

1959, Lucio Costa / Le Corbusier                            
Boulevard Jourdan 7  14de Arrondissement,
Metro: Cité Universitaire