Federico Da Montefeltro - Piero della Franscesca
Afstand: Duur: halve dag
Federico da Montefeltro (1422–1482), hertog van Urbino, was een succesvolle condottiere, een aanvoerder van huurlingen die door Italiaanse stadstaten werden ingehuurd. In de 13e en 14e eeuw werden stadstaten als Florence, Venetië en Genua schatrijk door de handel rondom de Middellandse Zee. Omdat zij vaak over kleine legers beschikten, namen zij huurlingen in dienst. Federico stond bekend om zijn militaire prestaties, zijn menselijkheid en zijn fatsoen. Hij transformeerde zijn paleis in Urbino tot een centrum van de renaissance, waardoor de stad in de 15e eeuw kon uitgroeien tot een volmaakte renaissancestad.
Dubbelportret
Deze portretten, geschilderd door Piero della Francesca in 1465-1466, tonen Federico da Montefeltro en zijn inmiddels overleden vrouw Battista Sforza. Battista, afgebeeld met een kunstige knot en een schaakbordmotief van een witte doek, draagt parels en juwelen die haar hoge status en deugden symboliseren. De lichte uitstraling van de modellen, typisch voor Francesca's werk, maakt hen ondanks hun hoge positie menselijk en benaderbaar.
Federico, streng maar eenvoudig afgebeeld, past bij het ideaal van de 'gentiluomo' zoals beschreven door Baldassar Castiglione in Il libro del cortegiano. Deze perfecte hoveling is moedig, muzikaal, kunstminnend, poëtisch en bescheiden. Piero della Francesca schilderde dit werk terwijl hij deel uitmaakte van Federico's hofhouding. Het schilderij is te zien in het Uffizi Museum in Florence.
Piero della Francesca
Piero della Francesca werd geboren in 1420 in Sansepolcro en is daar ook overleden op 12 oktober 1492. Zoals veel renaissancekunstenaars was hij ervan overtuigd dat onze schepping gebaseerd was op een volmaakte geometrie. Zijn eerste werk dateert uit 1445, een veelluik geschilderd voor de Compagnia della Misericordia (Broederschap voor Barmartigheid) uit Borgo Sansepolcro. Het centrale paneel, de Madonna della Misericordia uit 1445 toont al de (boven) wereldlijke sfeer die het latere werk van Piero kenmerkt. De madonna is een massieve cilindervormige figuur, compact weergegeven tegen de onwereldse (hemelse) gouden achtergrond,
De verrijzenis van Christus, zijn beroemdste werk, is geschilderd voor het stadhuis van Sansepolcro. Hier verrijst een Christus figuur als wereldrechter in al zijn goddelijke grootheid uit een open graf tussen de rustende krijgers. De structuur van dit schilderij is simpel; een driehoek met aan de bovenzijde het gezicht van de verrezen god, ernstig alsof hij lang heeft nagedacht over zijn besluit. Volkomen geometrisch zien we links de kale bomen en rechts een levendig bos. Onder zien we slapende wachters voor het graf die keurig als de partjes van een appel, naar vier kanten wegzinken. Gaandeweg ontdekt men dat de structuur niet zo simpel is, de perspectieven van het landschap (de geschapen natuur), de soldaten (de mens) en Christus (als de bovennatuurlijke) wijken van elkaar af, maar zijn vernuftig ineengeschoven. De grootsheid van het schilderij laat zich ontrafelen als een geheel waarin ook de kleine details hun betekenis hebben.
De route langs het ‘Piero’ pad
Chronologisch gezien zou Borgo San Sepolcro het beginpunt van de reis moeten zijn. Hier werd Piero ook geboren. Zijn huis staat er nog steeds en is onlangs gerestaureerd. Toch begint onze tocht in Arezzo. In de San Francesco kerk (tegenover het beroemde Caffè dei Constanti uit La vita è bella) is de enige overgebleven frescocyclus van Piero te zien die is ontstaan is tussen 1452 en 1460. Gidsen geven rondleidingen en vertellen tot in de details de uitgebeelde Gulden Legende na, de geschiedenis van het kruis waaraan Christus is gestorven. We gaan verder op het pad en nemen vanaf Arezzo de weg naar Borgo San Sepolcro, zo’n dertig kilometer verderop. Vlak voor het stadje, in Monterchi, hangt de ‘Madonna del Parto’ uit 1455, een van de weinige afbeeldingen van de zwangere Maria. Het hemelsblauw van Maria’s jurk is in de loop van de jaren verschoten en de groene en bruine kledij van de engelen zijn verkleurd. Vroeger bevond dit fresco zich in een kapel tussen de cipressen wat naar achteren op het kerkhof, maar het is nu te bewonderen in het Museo della Modonna, een groot woord voor een verbouwde basisschool. Vanaf Monterchi is het maar een kwartier rijden naar het prachtige Borgo San Sepolcro. We bezoeken Piero’s geboortehuis en vinden ook de Galleria Civico, het plaatselijke museum. Hier bevinden zich vier fresco’s, waaronder de beroemde ‘Verrijzenis van Christus’ uit 1458, en de boven omschreven en even beroemde ‘Madonna della Misericordia’ uit 1454.
In Urbino eindigt het Piero-pad. De stad staat bekend als de ‘Capitale dello Spirito’ . Hier maakte Piero het al genoemde dubbelportret van Federigo da Montefeltro en zijn vrouw Battista Sforza. In de Galleria Nazionale is ook de ‘Droom van de heilige Hiëronimus’ te zien en een van Piero’s meest intieme schilderingen, de ‘Senigallia Madonna’.
En hier bevind zich ook een door Piero geschilderde paneel wat bekend staat als ‘de ideale stad’. Een utopisch beeld uit de Renaissance-periode, veel gebruikt door architecten en stedenbouwkundige als model (uiteraard volkomen symmetrisch) voor een ideale stadsopbouw.
